Anı, Bellek, Fotoğrafların Değişimi

Kişinin kendisini ait hissettiği topluluğun üyelerinin ya da geleneklerinin izini görsel sanatlar aracılığı ile sürmesi yaygındır ve zamanın aldığı çeşitli biçimler, ardıllığı yoğunlaştırma ya da yayma yöntemlerine yönelik tercihler de görsel kültürü ifade etme ve saklama eylemlerinde belirleyici öğelerdir. Görsel araçlar sıkça birer hafıza panosu olarak kahramanları, göçleri ve soyağaçlarını sergilerler ve onları kutsal zamanın ve mekânın birer parçasına dönüştürerek onlara meşruluk kazandırırlar (Kılınçarslan, 2007).

Geçmişin anı haline gelmesi için dile getirilmesi gerekir. Geçmiş belleğin içinde saf ve yalın halde bulunmaz. Anımsama ediminin statüsü şimdidedir. Anımsama geçmişin kendisi değildir. Bu nedenle bir olayı yaşamak ile bir temsil içinde anımsamak arasında, geçmiş ve şimdinin arasında olduğu gibi ince bir yarıktan söz edilebilir. Bu belleğin canlılığını sağlayan bir yarıktır. Kültürel ve sanatsal yaratıcılık bu yarıktan beslenir (Huyssen, 1999, s. 13).

Hafızayı tetikleyen önemli unsur olan fotoğraflar anıların somutlaştığı nesnelerdir. Fotoğraflar bize geçmiş ve şimdi arasında bir bağ kurar. Kendimizi, yakınlarımızın değişimlerini ve dönemin özelliklerini gösteren bir belgedir.

Bir fotoğraf albümünün sayfalarında ya da müzeleştirilmiş mekânlarda dolaşarak birey yitik tarihsellik duygusunu belleğinde yeniden canlandırmak ister gibidir (Kılınçarslan, 2007).

Görsel Kültür ögelerinden olan fotoğrafların, geçmiş ve günümüz arasında zaman kavramıyla birlikte geçirdikleri değişim söz konusudur. Geçmişte daha az bulunur olmasından ve kolay ulaşılır olmamasından dolayı fotoğrafın bir kıymeti söz konusudur. Fotoğraf çekildikten sonra makinadaki pozun bitmesi, kişinin fotoğrafta nasıl çıktığını önceden görmemesi gibi eksiklikleri vardır. Albümler evde özenle saklanmaktadır. Bu albümler misafirlikte, özel anlarda açılıp bakılarak geçmişe tekrar tekrar gidilip anılar tazelenirdi. Ancak günümüzde fotoğrafın elimizin altında olması onu daha değersizleştirmiştir. Şuan eskisinden daha güzel göründüğümüz, kendimizi daha beğendiğimiz, her an güzel kareler yakaladığımız fotoğraflarımız olmasına rağmen onlar telefonumuzun hafızasında kalmakta ve bir daha dönüp bakılmamaktadır. Ancak herhangi bir albüm yapılıp somut anlamda elimizde olmadığı için fotoğraflarımız yok olup gitmektedir. Anılarımızın kaybolması bir telefonun sıfırlanması, bir bilgisayarın ya da hard diskin çökmesi kadar basittir. 

Resim 1. Mother and Aunt, 2018, Merve Karaman. (Annem ve Teyzem'e ait eski fotoğraf karesi).

Kaynakça

Kılınçarslan Ö., R.  (2007). Günümüz Sanatında Zaman ve Bellek Kavramlarının Görsel Açılımları. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.

Huyssen, Andreas. Alacakaranlık Anıları (Bellek Yitimi Kültüründe Zamanı Belirlemek), (İstanbul: Metis Yayınları, 1999), s.13.